RBI Big Decision रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) चे गव्हर्नर श्री शशिकांत दास यांनी नुकत्याच जाहीर केलेल्या महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शक सूचना बँकिंग क्षेत्रात मोठे बदल घडवून आणण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या नवीन निर्णयामागील मुख्य उद्दिष्ट बँकिंग प्रणालीमध्ये पारदर्शकता आणि कार्यक्षमता वाढवणे हे आहे. विशेषतः निष्क्रिय खात्यांच्या व्यवस्थापनासाठी आणि बँकिंग फसवणुकीला आळा घालण्यासाठी हे नियम महत्त्वपूर्ण ठरणार आहेत.
बँक खात्यांबाबत सद्यस्थिती
भारतामध्ये सध्या प्रत्येक नागरिकाला आवश्यकतेनुसार अनेक बँकांमध्ये खाती उघडण्याचे स्वातंत्र्य आहे. आरबीआयने आतापर्यंत खात्यांच्या संख्येवर कोणतेही बंधन घातलेले नव्हते. मात्र, या स्वातंत्र्यामुळे अनेक आव्हानेही निर्माण झाली आहेत. अनेक लोकांकडे असलेली अनावश्यक बँक खाती, त्यांचे निष्क्रिय होणे आणि त्यामुळे बँकिंग प्रणालीवर येणारा अनावश्यक भार या सर्व बाबींचा विचार करता नवीन नियमांची आवश्यकता होती.
हे पण वाचा:
उद्या 2:00 वाजल्यापासून शेतकऱ्यांच्या खात्यात 6,000 हजार रुपये जमा PM Kisan Yojana money
नवीन मार्गदर्शक सूचनांचे स्वरूप
आरबीआयच्या नवीन मार्गदर्शक सूचनांमध्ये निष्क्रिय खात्यांसाठी दंडात्मक कारवाईचा समावेश आहे. या नियमांनुसार, निष्क्रिय खात्यांवर १०,००० रुपयांपर्यंतचा दंड आकारला जाऊ शकतो. मात्र, या दंडाची आकारणी करताना विविध घटकांचा विचार केला जाईल. उदाहरणार्थ, खाते किती काळ निष्क्रिय आहे, खातेधारकाने बँकेशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्न केला आहे का, खात्यात किमान शिल्लक ठेवली आहे का इत्यादी.
खातेधारकांसाठी महत्त्वाची मार्गदर्शक तत्त्वे
हे पण वाचा:
दहावी बारावी विद्यार्थ्यांची चिंता वाढली! नवीन वेळा पत्रक झाले जाहीर 10th and 12th students
१. केवायसी अद्ययावत ठेवणे:
- प्रत्येक बँक खात्यासाठी केवायसी कागदपत्रे अद्ययावत असणे आवश्यक आहे
- पत्ता, फोन नंबर किंवा इतर वैयक्तिक माहितीत बदल झाल्यास सर्व बँकांना कळवणे
- आधार कार्ड, पॅन कार्ड यांसारख्या महत्त्वाच्या दस्तऐवजांची माहिती अचूक ठेवणे
२. नियमित व्यवहार:
- प्रत्येक खात्यात ठराविक कालावधीत किमान एक व्यवहार करणे
- ऑनलाइन बँकिंग किंवा एटीएम वापरून खाते सक्रिय ठेवणे
- पासबुक अद्ययावत करणे आणि स्टेटमेंट तपासणे
३. किमान शिल्लक:
- प्रत्येक खात्यात बँकेने निर्धारित केलेली किमान शिल्लक ठेवणे
- शिल्लक कमी झाल्यास लागू होणारे शुल्क समजून घेणे
- विविध प्रकारच्या खात्यांसाठी वेगवेगळ्या किमान शिल्लकेची माहिती ठेवणे
४. सुरक्षा उपाय:
- इंटरनेट बँकिंग आणि मोबाइल बँकिंगसाठी सुरक्षित पासवर्ड वापरणे
- पिन आणि ओटीपी गोपनीय ठेवणे
- संशयास्पद व्यवहारांबाबत बँकेला तात्काळ सूचित करणे
५. कर नियोजन:
- सर्व खात्यांमधील व्याज उत्पन्नाची नोंद ठेवणे
- आयकर विवरणपत्रात सर्व खात्यांची माहिती समाविष्ट करणे
- टीडीएस कपातीची माहिती ठेवणे
आरबीआयच्या या नवीन निर्णयामुळे बँकिंग क्षेत्रात अनेक सकारात्मक बदल अपेक्षित आहेत:
१. निष्क्रिय खात्यांची संख्या कमी होईल २. बँकांचे प्रशासकीय कार्य सुलभ होईल ३. बँकिंग फसवणुकींवर नियंत्रण येईल ४. ग्राहकांमध्ये जागरूकता वाढेल ५. बँकिंग प्रणालीची कार्यक्षमता वाढेल
नागरिकांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
१. केवळ आवश्यक तेवढीच बँक खाती ठेवावीत २. प्रत्येक खात्याचे नियमित व्यवस्थापन करावे ३. निष्क्रिय खाती टाळण्यासाठी नियमित व्यवहार करावेत ४. बँकेच्या सूचना आणि नियमांचे पालन करावे ५. आर्थिक व्यवहारांची योग्य नोंद ठेवावी
आरबीआयच्या नवीन मार्गदर्शक सूचना या भारतीय बँकिंग क्षेत्राच्या आधुनिकीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या नियमांमुळे एकीकडे बँकांचे व्यवस्थापन सुधारेल तर दुसरीकडे ग्राहकांमध्ये आर्थिक शिस्त येईल. नागरिकांनी या नियमांकडे सकारात्मक दृष्टिकोनातून पाहून त्यांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे भारतीय बँकिंग क्षेत्र अधिक मजबूत आणि विश्वसनीय होण्यास मदत होईल.
या नवीन नियमांबाबत अधिक स्पष्टता येण्याची अपेक्षा आहे, जी नागरिकांना त्यांच्या बँक खात्यांचे योग्य व्यवस्थापन करण्यास मदत करेल. तोपर्यंत, नागरिकांनी त्यांची सर्व बँक खाती सक्रिय ठेवून, नियमित व्यवहार करून आणि आवश्यक ती कागदपत्रे अद्ययावत ठेवून या बदलांसाठी सज्ज राहणे महत्त्वाचे आहे.
