New rules driving licenses आजच्या डिजिटल युगात सरकारी सेवा ऑनलाइन उपलब्ध होत आहेत. यामध्ये ड्रायव्हिंग लायसन्सची प्रक्रिया देखील डिजिटल झाली आहे. पूर्वी आरटीओ कार्यालयात जाऊन लांब रांगेत उभे राहावे लागत असे, अनेक कागदपत्रे सादर करावी लागत आणि बराच वेळ वाया जात असे. मात्र आता ही प्रक्रिया अत्यंत सोपी झाली असून, घरबसल्या मोबाइल किंवा संगणकाच्या माध्यमातून ड्रायव्हिंग लायसन्ससाठी अर्ज करता येतो.
डिजिटल प्रक्रियेचे फायदे
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रियेमुळे नागरिकांना अनेक फायदे झाले आहेत. सर्वात महत्त्वाचा फायदा म्हणजे वेळेची बचत. आता आरटीओ कार्यालयात वारंवार जाण्याची गरज नाही. त्याचबरोबर कागदपत्रांची छाननी, फॉर्म भरणे आणि फी भरणे या सर्व गोष्टी ऑनलाइन होतात. आधार कार्डशी जोडलेल्या eKYC सुविधेमुळे माहिती भरण्याची प्रक्रिया अधिक सुलभ झाली आहे. शिवाय, पारदर्शकता वाढली असून भ्रष्टाचाराला आळा बसला आहे.
अर्ज प्रक्रियेची सुरुवात
सर्वप्रथम अर्जदाराने सरकारच्या परिवहन पोर्टलवर जाणे आवश्यक आहे. या पोर्टलवर ड्रायव्हिंग लायसन्सशी संबंधित विविध सेवा उपलब्ध आहेत. नवीन शिकाऊ लायसन्स, कायमस्वरूपी लायसन्स, नूतनीकरण, पत्ता बदल अशा विविध सुविधांसाठी वेगवेगळे पर्याय उपलब्ध आहेत. नवीन अर्जदारांनी ‘Apply For Learner License’ हा पर्याय निवडावा.
आधार प्रमाणीकरणाचे महत्त्व
आधार कार्डशी जोडलेली eKYC सुविधा ही या प्रक्रियेतील महत्त्वाची बाब आहे. आधार क्रमांक देऊन प्रमाणीकरण केल्यास बहुतांश माहिती आपोआप भरली जाते. यामध्ये नाव, पत्ता, जन्मतारीख, फोटो अशी महत्त्वाची माहिती समाविष्ट असते. शिवाय, आधार eKYC वापरल्यास घरबसल्या ऑनलाइन टेस्ट देण्याची सुविधा मिळते. मात्र, जर कुणी non-Aadhaar eKYC पर्याय निवडला, तर त्यांना आरटीओ कार्यालयात जाऊन टेस्ट द्यावी लागते.
ऑनलाइन अर्जाची प्रक्रिया
आधार प्रमाणीकरणानंतर अर्जदाराला त्याच्या नोंदणीकृत मोबाइल क्रमांकावर ओटीपी मिळतो. हा ओटीपी वापरून लॉगिन करावे लागते. यानंतर अर्जदाराने स्पष्टपणे नमूद करावे लागते की त्याच्याकडे आधीचे कोणतेही ड्रायव्हिंग लायसन्स नाही. त्यानंतर त्याच्या निवासस्थानाजवळील आरटीओ कार्यालयाची निवड करावी लागते. या प्रक्रियेत काही अतिरिक्त माहिती भरावी लागू शकते, जी आधार कार्डमध्ये उपलब्ध नसते.
शुल्क भरणा आणि स्लॉट बुकिंग
अर्ज भरल्यानंतर निर्धारित शुल्क ऑनलाइन पद्धतीने भरावे लागते. क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड, नेट बँकिंग किंवा UPI द्वारे हे शुल्क भरता येते. शुल्क भरल्यानंतर अर्जदाराला टेस्टसाठी स्लॉट बुक करावा लागतो. आधार eKYC वापरणाऱ्या अर्जदारांना ऑनलाइन टेस्टसाठीची माहिती त्यांच्या मोबाइलवर एसएमएसद्वारे पाठवली जाते.
ऑनलाइन टेस्ट आणि लायसन्स मिळवणे
ऑनलाइन टेस्टमध्ये वाहतूक नियम, रस्ता सुरक्षा आणि वाहन चालवण्याच्या मूलभूत नियमांवर आधारित प्रश्न विचारले जातात. ही टेस्ट पास झाल्यानंतर शिकाऊ लायसन्स मंजूर केले जाते. मंजूर झालेले लायसन्स पोर्टलवरून डाउनलोड करता येते. त्यासाठी ‘Print Learner License’ हा पर्याय वापरावा लागतो. हे डिजिटल लायसन्स कागदपत्रांप्रमाणेच वैध असते.
भविष्यातील संधी
ही डिजिटल प्रक्रिया भविष्यात अधिक सुधारित होण्याची शक्यता आहे. आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स आणि मशीन लर्निंगच्या माध्यमातून ड्रायव्हिंग टेस्ट अधिक प्रभावी होऊ शकते. व्हर्च्युअल रिअॅलिटीच्या माध्यमातून प्रत्यक्ष ड्रायव्हिंगचे धडे घेता येतील. या तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण प्रक्रिया अधिक परिणामकारक होईल.
निष्कर्ष
ऑनलाइन ड्रायव्हिंग लायसन्स प्रक्रिया ही डिजिटल भारताच्या दिशेने टाकलेले महत्त्वाचे पाऊल आहे. यामुळे नागरिकांचा वेळ वाचतो, प्रक्रिया पारदर्शक होते आणि सेवा अधिक कार्यक्षम होते. मात्र, यासाठी इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी आणि डिजिटल साक्षरता आवश्यक आहे. सरकारने या दोन्ही बाबींकडे लक्ष देणे गरजेचे आहे. तसेच, ज्या नागरिकांना डिजिटल माध्यमांचा वापर करणे अवघड जाते
