Pension of senior आजच्या काळात वृद्धांचे आर्थिक सक्षमीकरण हे एक महत्त्वाचे आव्हान बनले आहे. भारत सरकारने या आव्हानाला सामोरे जाण्यासाठी पेन्शन योजनेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या आहेत. या नवीन बदलांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना अधिक सुरक्षित आणि सुलभ आर्थिक भविष्य मिळणार आहे.
पेन्शन योजनेची मूलभूत तत्त्वे
सर्वप्रथम, पेन्शन योजनेची पात्रता समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. ६० वर्षांवरील प्रत्येक भारतीय नागरिक या योजनेसाठी अर्ज करू शकतो. मात्र, यासाठी काही निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. अर्जदाराचे मासिक उत्पन्न रुपये ४,०००/- पेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे किंवा ते दारिद्र्यरेषेखालील (बीपीएल) श्रेणीत असावेत. महत्त्वाचे म्हणजे, अर्जदार इतर कोणत्याही सरकारी पेन्शन योजनेचा लाभार्थी नसावा.
वयोवृद्धांसाठी विशेष तरतूद
सरकारने ८० वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक विशेष तरतूद केली आहे. त्यांच्या वयानुसार त्यांना मूळ पेन्शनव्यतिरिक्त अतिरिक्त रक्कम मिळेल. उदाहरणार्थ, ८०-८५ वर्षे वयोगटातील व्यक्तींना त्यांच्या मूळ पेन्शनच्या २०% अतिरिक्त रक्कम मिळेल. ही टक्केवारी वयानुसार वाढत जाते. ९५-१०० वर्षे वयोगटातील व्यक्तींना तर मूळ पेन्शनच्या ५०% अतिरिक्त रक्कम मिळेल. या निर्णयामागचा उद्देश अधिक वयस्कर नागरिकांच्या वाढत्या आर्थिक गरजा भागवणे हा आहे.
‘वन नेशन वन पेन्शन’ – एक क्रांतिकारी पाऊल
सरकारच्या नवीन धोरणांपैकी सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे ‘वन नेशन वन पेन्शन’ ही संकल्पना. या अंतर्गत पेन्शनधारक देशातील कोणत्याही बँक शाखेतून त्यांची पेन्शन काढू शकतात. यापूर्वी पेन्शनधारकांना केवळ त्यांच्या नोंदणीकृत बँक शाखेतूनच पेन्शन काढावी लागत असे. हा बदल विशेषतः त्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी वरदान ठरला आहे जे आपल्या मुलांसोबत वेगवेगळ्या शहरांमध्ये राहतात किंवा वारंवार प्रवास करतात.
डिजिटल क्रांतीचा फायदा
आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून सरकारने पेन्शन वितरण प्रणाली अधिक सुलभ केली आहे. डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (डीबीटी) द्वारे पेन्शनची रक्कम थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. यूपीआय सारख्या डिजिटल पेमेंट पद्धतींमुळे पैसे काढणे सोपे झाले आहे. विशेष मोबाइल अॅप्लिकेशन्सद्वारे पेन्शनधारक त्यांच्या पेन्शनची स्थिती तपासू शकतात आणि काही अडचणी असल्यास तक्रार नोंदवू शकतात.
हे पण वाचा:
पीएम किसान योजनेचे 2000 हजार या तारखेला खात्यात जमा, केंद्र सरकारचा मोठा निर्णय PM Kisan Yojana deposited
सुरक्षिततेसाठी आधार लिंकिंग
गैरव्यवहार रोखण्यासाठी सरकारने पेन्शन खाती आधार कार्डशी जोडणे अनिवार्य केले आहे. यामुळे बनावट लाभार्थी आणि दुहेरी पेन्शन घेणे टाळता येईल. हे पाऊल पेन्शन वितरण प्रणालीत पारदर्शकता आणण्यास मदत करेल.
अर्ज प्रक्रिया
पेन्शनसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. अर्जदाराने प्रथम विहित नमुन्यातील अर्ज भरावा. हा अर्ज स्थानिक सरकारी कार्यालयात किंवा ऑनलाइन उपलब्ध आहे. अर्जासोबत वयाचा दाखला, ओळखपत्र, आणि उत्पन्नाचा दाखला यांसारखी आवश्यक कागदपत्रे जोडावी लागतात. पूर्ण भरलेला अर्ज सर्व कागदपत्रांसह स्थानिक सरकारी कार्यालयात सादर करावा. अधिकारी या कागदपत्रांची पडताळणी करून पात्र अर्जदारांना पेन्शन मंजूर करतात.
जरी सरकारने पेन्शन योजनेत अनेक सकारात्मक बदल केले असले, तरी काही आव्हाने आहेत. ग्रामीण भागातील अनेक ज्येष्ठ नागरिकांना डिजिटल साक्षरतेचा अभाव आहे. त्यांना नवीन तंत्रज्ञान वापरण्यास अडचणी येतात. यासाठी स्थानिक पातळीवर प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करणे गरजेचे आहे. तसेच, पेन्शन वितरण प्रणालीत अधिक गती आणि कार्यक्षमता आणणे आवश्यक आहे.
नवीन पेन्शन धोरणांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या उतारवयात आर्थिक सुरक्षितता मिळणार आहे. विशेषतः वयोवृद्धांसाठीची अतिरिक्त पेन्शन आणि ‘वन नेशन वन पेन्शन’ सारख्या योजना त्यांचे जीवन सुलभ करतील. डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर पेन्शन वितरण प्रणाली अधिक पारदर्शक आणि कार्यक्षम बनवेल.
हे पण वाचा:
शेतकऱ्यांना विहीर खोदण्यासाठी मिळणार 4 लाख रुपये पहा आवश्यक कागदपत्रे Vihir aanudan 2025