Railway Minister भारतीय रेल्वे ही देशातील सर्वसामान्य नागरिकांची जीवनवाहिनी आहे. अलीकडेच संसदेत रेल्वे प्रवासातील सवलतींबाबत महत्त्वपूर्ण चर्चा झाली, ज्यामध्ये विशेषतः ज्येष्ठ नागरिक आणि खेळाडूंसाठीच्या सवलतींचा मुद्दा प्रामुख्याने चर्चेत होता. या विषयावर केंद्रीय रेल्वे मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी महत्त्वपूर्ण माहिती दिली आहे.
सद्यस्थितीतील सवलती आणि अनुदान
भारतीय रेल्वेने 2022-23 या आर्थिक वर्षात प्रवाशांसाठी केलेला खर्च अभूतपूर्व आहे. रेल्वे मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार, या कालावधीत सुमारे 56,993 कोटी रुपयांची सबसिडी देण्यात आली आहे. हे अनुदान सर्व प्रवाशांच्या एकूण तिकीट दराच्या सरासरी 46 टक्के इतके आहे, जे थेट प्रवाशांच्या खिशातून जाणाऱ्या रकमेत बचत करते.
हे पण वाचा:
उद्या 2:00 वाजल्यापासून शेतकऱ्यांच्या खात्यात 6,000 हजार रुपये जमा PM Kisan Yojana money
विशेष श्रेणींसाठी सवलती
वर्तमान काळात रेल्वे प्रशासनाकडून विविध श्रेणींतील प्रवाशांना विशेष सवलती देण्यात येत आहेत:
दिव्यांग प्रवासी: चार वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विशेष सवलती रुग्ण प्रवासी: अकरा विविध श्रेणींमध्ये सवलती विद्यार्थी प्रवासी: आठ वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये सवलती
हे पण वाचा:
दहावी बारावी विद्यार्थ्यांची चिंता वाढली! नवीन वेळा पत्रक झाले जाहीर 10th and 12th students
मार्च 2020 पूर्वीची स्थिती
कोविड-19 महामारीपूर्वी, म्हणजेच मार्च 2020 पर्यंत, ज्येष्ठ नागरिकांना मोठ्या प्रमाणात सवलती मिळत होत्या. पुरुष ज्येष्ठ नागरिकांना 40 टक्के तर महिला ज्येष्ठ नागरिकांना 50 टक्के सवलत मिळत होती. तसेच खेळाडूंनाही विशेष सवलती उपलब्ध होत्या. मात्र, कोविड काळात या सवलती तात्पुरत्या स्थगित करण्यात आल्या.
वर्तमान धोरणामागील तर्क
रेल्वे मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, सध्या देण्यात येत असलेली सरसकट 46 टक्के सबसिडी ही सर्व प्रवाशांना मिळते. यामुळे प्रत्येक प्रवाशाला त्याच्या तिकिटाच्या वास्तविक किंमतीपेक्षा कमी दरात प्रवास करता येतो. मंत्रालयाचे म्हणणे आहे की, या सर्वसमावेशक धोरणामुळे समाजातील सर्व स्तरांतील लोकांना रेल्वे प्रवासाचा लाभ घेता येतो.
आर्थिक परिणाम
2022-23 मध्ये दिलेल्या 56,993 कोटी रुपयांच्या सबसिडीमुळे रेल्वे प्रशासनावर मोठा आर्थिक भार पडला आहे. या रकमेतून रेल्वेच्या पायाभूत सुविधांचा विकास, नवीन मार्गांची निर्मिती आणि सेवांचा दर्जा सुधारण्यासाठी वापरली जाऊ शकली असती. मात्र, सामाजिक बांधिलकी म्हणून रेल्वे प्रशासन ही सबसिडी देत आहे.
भविष्यातील संभाव्य धोरण
रेल्वे मंत्रालयाकडून सध्या नवीन धोरणाची आखणी केली जात आहे. यामध्ये विशेष गरज असलेल्या प्रवाशांना लक्षित सवलती देण्याचा विचार आहे. यासाठी डिजिटल प्लॅटफॉर्मचा वापर करून योग्य लाभार्थ्यांची निवड केली जाऊ शकते. तसेच, सवलतींचे वितरण अधिक पारदर्शक पद्धतीने करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाऊ शकतो.
प्रवाशांसाठी महत्त्वाची माहिती
सध्या प्रवास करणाऱ्या सर्व प्रवाशांना त्यांच्या तिकिटावर 46 टक्के सबसिडी मिळते विशेष श्रेणींतील प्रवाशांना अतिरिक्त सवलती उपलब्ध ऑनलाइन तिकीट बुकिंग (IRCTC) द्वारे सवलतींचा लाभ घेता येतो प्रवाशांनी आपल्या श्रेणीनुसार योग्य कागदपत्रे सोबत बाळगणे आवश्यक
भारतीय रेल्वे ही जगातील सर्वात मोठी रेल्वे व्यवस्था असून, ती कोट्यावधी प्रवाशांना दररोज सेवा पुरवते. वर्तमान धोरण हे सर्वसमावेशक असून, त्यामध्ये सर्व प्रवाशांना सारख्याच प्रमाणात सवलत मिळते. विशेष गरज असलेल्या प्रवाशांसाठी अतिरिक्त सवलती उपलब्ध आहेत. भविष्यात या धोरणात बदल होण्याची शक्यता असली तरी, सध्या सर्व प्रवाशांना मिळणारी सरसकट सबसिडी ही महत्त्वाची सामाजिक सेवा आहे.
