senior citizen आजच्या काळात निवृत्तीनंतरच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य हे प्रत्येक ज्येष्ठ नागरिकासाठी अत्यंत महत्वाचे आहे. भारत सरकारने याची गांभीर्याने दखल घेत ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष बचत योजना सुरू केली आहे, ज्याला वरिष्ठ नागरिक बचत योजना (Senior Citizens Savings Scheme – SCSS) असे म्हटले जाते. या योजनेचे सर्वात महत्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे सध्याच्या काळात मिळणारा 8.2% इतका आकर्षक व्याजदर, जो इतर सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांपेक्षा बराच जास्त आहे.
योजनेची पात्रता आणि वैशिष्ट्ये: वरिष्ठ नागरिक बचत योजनेचा लाभ घेण्यासाठी गुंतवणूकदाराचे वय 60 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त असणे आवश्यक आहे. तथापि, जे कर्मचारी स्वेच्छानिवृत्ती किंवा VRS अंतर्गत निवृत्त झाले आहेत, त्यांना 55 ते 60 वर्षे वयोगटात सुद्धा ही योजना उपलब्ध आहे. या योजनेत किमान ₹1,000 पासून गुंतवणूक करता येते, तर कमाल मर्यादा प्रति खाते ₹30 लाख इतकी आहे.
गुंतवणुकीची सोय आणि व्यवस्थापन: खाते उघडताना ₹1 लाखांपर्यंतची रक्कम रोख स्वरूपात जमा करता येते. मात्र, त्यापेक्षा जास्त रकमेसाठी चेक किंवा डिजिटल पेमेंटचा वापर करणे अनिवार्य आहे. खाते भारतीय पोस्ट ऑफिस किंवा अधिकृत बँकांमध्ये उघडता येते. सर्वात महत्वाचे म्हणजे या योजनेत एकटे किंवा पती-पत्नी दोघेही स्वतंत्रपणे गुंतवणूक करू शकतात.
दुहेरी फायद्याची संधी: जर पती-पत्नी दोघेही ज्येष्ठ नागरिक असतील, तर ते प्रत्येकी ₹30 लाख म्हणजेच एकत्रित ₹60 लाख पर्यंत गुंतवणूक करू शकतात. यामुळे त्यांना दुप्पट व्याजाचा लाभ मिळू शकतो. उदाहरणार्थ, ₹60 लाखांच्या एकत्रित गुंतवणुकीवर त्यांना दर तिमाहीला ₹1,20,300 इतके व्याज मिळेल, जे वार्षिक ₹4,81,200 होते. पाच वर्षांच्या कालावधीत हे एकूण व्याज ₹24,06,000 पर्यंत पोहोचू शकते.
व्याज आणि परतावा व्यवस्था: या योजनेत व्याज दर तिमाहीने दिले जाते, जे प्रत्येक वर्षाच्या 1 एप्रिल, 1 जुलै, 1 ऑक्टोबर आणि 1 जानेवारी रोजी जमा केले जाते. व्याजाची रक्कम थेट बँक खात्यात जमा होते, ज्यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांना नियमित उत्पन्नाची खात्री मिळते. योजनेचा कालावधी 5 वर्षांचा असून, गरज भासल्यास त्यात 3 वर्षांची वाढ करता येते.
करविषयक लाभ आणि सवलती: SCSS मध्ये केलेल्या गुंतवणुकीवर आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत ₹1.5 लाखांपर्यंत कर सूट मिळते. याशिवाय, मिळणाऱ्या व्याजावर TDS ची कपात टाळण्यासाठी फॉर्म 15G/15H सादर करता येतो. हे विशेषतः त्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी फायदेशीर आहे, ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न करपात्र मर्यादेपेक्षा कमी आहे.
सुरक्षितता आणि विश्वसनीयता: ही योजना भारत सरकारद्वारे प्रायोजित असल्याने, गुंतवणुकीची संपूर्ण सुरक्षितता आश्वासित आहे. यामुळे बाजारातील चढउतारांचा कोणताही प्रभाव या योजनेवर पडत नाही. शिवाय, नियमित व्याजदर असल्याने उत्पन्नाचे नियोजन करणे सोपे जाते.
खात्याचे व्यवस्थापन: खातेधारक आपल्या खात्याचे व्यवस्थापन ऑनलाइन किंवा शाखा भेटीद्वारे करू शकतात. व्याज प्रमाणपत्र, खाते विवरण यासारख्या सुविधा सहज उपलब्ध आहेत. आपत्कालीन परिस्थितीत खाते मुदतपूर्व बंद करण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे, जरी यासाठी काही दंड आकारला जातो.
वरिष्ठ नागरिक बचत योजना ही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक आदर्श गुंतवणूक पर्याय आहे. उच्च व्याजदर, सरकारी हमी, कर लाभ आणि नियमित उत्पन्न या सर्व फायद्यांमुळे ही योजना निवृत्तीनंतरच्या आर्थिक नियोजनासाठी एक उत्कृष्ट पर्याय ठरते. विशेषतः जे ज्येष्ठ नागरिक सुरक्षित आणि नियमित उत्पन्नाच्या शोधात आहेत, त्यांच्यासाठी ही योजना अत्यंत उपयुक्त आहे.
