get free ST travel सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था ही कोणत्याही राज्याच्या विकासाची मूलभूत गरज असते. महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (एमएसआरटीसी) गेल्या अनेक दशकांपासून राज्याच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान देत आहे.
विशेषतः ग्रामीण भागातील नागरिकांच्या जीवनात एमएसआरटीसीने आमूलाग्र बदल घडवून आणले आहेत. अलीकडच्या काळात महामंडळाने जाहीर केलेल्या नवनवीन योजनांमुळे सामाजिक परिवर्तनाला गती मिळाली आहे.
एमएसआरटीसीची सर्वांत महत्त्वाची भूमिका म्हणजे महिला सक्षमीकरणासाठी उचललेली पावले. महाराष्ट्र सरकारने महिलांना एसटी प्रवासात ५०% सवलत देण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला मोठी चालना मिळाली आहे.
पूर्वी अनेक महिला आर्थिक अडचणींमुळे घराबाहेर पडू शकत नव्हत्या. मात्र आता त्या सुरक्षितपणे नोकरी, व्यवसाय, शिक्षण आणि इतर कामांसाठी दूरवर प्रवास करू शकत आहेत. विशेषतः ग्रामीण भागातील महिलांसाठी ही योजना वरदान ठरली आहे. अनेक तरुणींना शहरी भागात जाऊन उच्च शिक्षण घेणे किंवा चांगल्या नोकरीच्या संधी शोधणे शक्य झाले आहे.
एमएसआरटीसीने आणखी एक महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहे ते म्हणजे सर्व वयोगटातील प्रवाशांसाठी मोफत प्रवास योजना. या योजनेमुळे समाजातील सर्व स्तरातील नागरिकांना सार्वजनिक वाहतुकीचा लाभ घेता येत आहे.
विद्यार्थी, ज्येष्ठ नागरिक आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी ही योजना आशीर्वादरूप ठरत आहे. या योजनेमुळे त्यांच्या दैनंदिन खर्चात मोठी बचत होत आहे. शिवाय, त्यांना आपल्या गरजांसाठी अधिकाधिक प्रवास करणे शक्य होत आहे. विद्यार्थ्यांना शिक्षणासाठी दूरवर जाणे सोयीस्कर झाले आहे, तर ज्येष्ठ नागरिकांना वैद्यकीय उपचार किंवा कौटुंबिक कार्यक्रमांसाठी प्रवास करणे सुलभ झाले आहे.
एमएसआरटीसीचे वाहतूक जाळे महाराष्ट्रातील सर्व ३६ जिल्ह्यांमध्ये विस्तारलेले आहे. या विस्तृत नेटवर्कमुळे नागरिकांना राज्याच्या कोणत्याही कोपऱ्यात सहजपणे प्रवास करता येतो. ग्रामीण भागातील नागरिकांना शहरी भागाशी जोडण्यात एसटी सेवा अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे.
दुर्गम भागातील गावांना मुख्य रस्त्यांशी जोडणे, तालुका आणि जिल्हा मुख्यालयांशी संपर्क साधणे यासाठी एसटी सेवा आवश्यक आहे. याशिवाय, शेजारील राज्यांशीही वाहतूक सेवा जोडल्या गेल्या आहेत, ज्यामुळे आंतरराज्य प्रवास सुलभ झाला आहे.
एमएसआरटीसीच्या या नवीन योजनांमुळे पर्यावरण संरक्षणालाही मोठी मदत होत आहे. सार्वजनिक वाहतुकीच्या वाढत्या वापरामुळे खासगी वाहनांचा वापर कमी होत आहे. यामुळे कार्बन उत्सर्जनात लक्षणीय घट होत आहे. शहरी भागात वाहतूक कोंडी कमी होऊन इंधनाची बचत होत आहे. परिणामी, शहरी आणि ग्रामीण भागातील वाहतूक व्यवस्था अधिक कार्यक्षम होत आहे.
एमएसआरटीसीने केवळ वाहतूक सेवाच नव्हे तर सामाजिक जबाबदारीही पेलली आहे. अपंग व्यक्ती, विद्यार्थी, ज्येष्ठ नागरिक यांच्यासाठी विशेष सवलती दिल्या जातात. बसस्थानकांवर स्वच्छतागृहे, पिण्याचे पाणी, विश्रांतीगृहे अशा मूलभूत सुविधा पुरवल्या जातात. प्रवाशांच्या सुरक्षिततेसाठी वाहनांची नियमित देखभाल केली जाते. चालक-वाहकांना प्रशिक्षण दिले जाते.
एमएसआरटीसीच्या या विविध उपक्रमांमुळे महाराष्ट्राच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाला चालना मिळत आहे. महिला सक्षमीकरण, शिक्षण प्रसार, आरोग्य सेवांचा विस्तार, रोजगार निर्मिती अशा अनेक क्षेत्रांत एमएसआरटीसीचे योगदान महत्त्वपूर्ण ठरत आहे. ग्रामीण भागाचा विकास आणि शहरी भागाशी त्यांचे कनेक्टिव्हिटी वाढवण्यात एमएसआरटीसीची भूमिका अनन्यसाधारण आहे.
एमएसआरटीसीपुढे अनेक आव्हाने आहेत. वाढती लोकसंख्या, शहरीकरण, वाहतूक कोंडी, प्रदूषण अशा समस्यांवर मात करण्यासाठी नवनवीन तंत्रज्ञानाचा वापर, सेवांचे आधुनिकीकरण आणि कार्यक्षमता वाढवणे आवश्यक आहे. तथापि, एमएसआरटीसीने आतापर्यंत दाखवलेल्या कार्यक्षमतेवरून असे म्हणता येईल की, ही संस्था भविष्यातही महाराष्ट्राच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावत राहील.
