New ST bus महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एसटी) नुकत्याच घेतलेल्या निर्णयामुळे राज्यातील लाखो प्रवाशांना मोठा धक्का बसला आहे. उन्हाळी हंगामात प्रवाशांची संख्या मोठ्या प्रमाणात वाढत असतानाच एसटी महामंडळाने तिकीट दरात १० टक्के वाढ करण्याचा निर्णय जाहीर केला आहे. ही भाडेवाढ एप्रिल ते १५ जून २०२४ या कालावधीसाठी लागू राहणार असून, त्यानंतर तिकीट दर पूर्ववत करण्यात येणार असल्याचे महामंडळाकडून स्पष्ट करण्यात आले आहे.
उन्हाळी हंगाम हा एसटी महामंडळासाठी अत्यंत महत्त्वाचा कालावधी असतो. या काळात शालेय-महाविद्यालयीन सुट्या, पर्यटन हंगाम आणि विविध सामाजिक कार्यक्रमांमुळे प्रवाशांची संख्या लक्षणीयरीत्या वाढते. दररोज सरासरी ५५ लाख प्रवासी एसटी सेवेचा लाभ घेतात, तर स्थलांतरित होणाऱ्या प्रवाशांची एकूण संख्या १३,००० पर्यंत पोहोचते. विशेषतः विद्यार्थी, पर्यटक आणि नोकरदार वर्ग मोठ्या प्रमाणात गावाकडे किंवा पर्यटन स्थळांवर जात असतो.
भाडेवाढीमागील कारणे पाहता, एसटी महामंडळाच्या वाहतूक खर्चात झालेली वाढ, इंधन दरवाढीचा परिणाम, महामंडळाचे आर्थिक नियोजन आणि प्रवासी सेवांच्या गुणवत्ता सुधारणेसाठी आवश्यक निधी ही प्रमुख आहेत. मात्र या निर्णयामुळे सर्वसामान्य प्रवाशांच्या खिशावर मोठा आर्थिक बोजा पडणार आहे.
२०१८ मध्ये एसटी महामंडळाने दिवाळीच्या काळात २० टक्के भाडेवाढ केली होती. त्यावेळी डिझेलच्या वाढत्या किमती, कोरोना काळातील आर्थिक नुकसान आणि महामंडळाचे वाढते परिचालन खर्च ही कारणे पुढे करण्यात आली होती. त्यावेळी देखील प्रवाशांच्या खिशावर मोठा आर्थिक बोजा पडला होता.
प्रस्तावित १० टक्के भाडेवाढीचा सर्वाधिक परिणाम नियमित प्रवास करणाऱ्या नोकरदार वर्गावर होणार आहे. त्याचबरोबर शालेय-महाविद्यालयीन विद्यार्थी, गावाकडे जाणारे स्थलांतरित कामगार आणि पर्यटन व देवदर्शनासाठी प्रवास करणारे नागरिक यांनाही या भाडेवाढीचा फटका बसणार आहे. कुटुंबासह प्रवास करणाऱ्यांना जास्त खर्च करावा लागणार असून, विद्यार्थ्यांच्या पालकांवर अतिरिक्त आर्थिक ताण येणार आहे.
सध्या लोकसभा निवडणुकीची आचारसंहिता लागू असल्याने, या भाडेवाढीच्या प्रस्तावासाठी निवडणूक आयोगाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे. त्याचबरोबर राज्य परिवहन प्राधिकरणाची परवानगी आणि संबंधित विभागांची तांत्रिक मंजुरी देखील आवश्यक आहे.
प्रवाशांना काही प्रमाणात दिलासा देण्यासाठी एसटी महामंडळाने विविध सवलती व पर्यायी व्यवस्था उपलब्ध करून दिल्या आहेत. मासिक पास धारकांना विशेष सवलत, विद्यार्थी पास योजना, ज्येष्ठ नागरिक सवलत आणि विशेष सामूहिक प्रवास योजना यांचा यात समावेश आहे. मात्र या सवलतींचा लाभ घेणाऱ्या प्रवाशांची संख्या मर्यादित असल्याने, बहुतांश प्रवाशांना वाढीव दराने प्रवास करावा लागणार आहे.
एसटी ही महाराष्ट्रातील सर्वसामान्य जनतेची जीवनवाहिनी आहे. ग्रामीण भागातील नागरिकांसाठी ती एकमेव विश्वासार्ह वाहतूक सेवा आहे. त्यामुळे तिच्या भाडेवाढीचा निर्णय अत्यंत काळजीपूर्वक घेणे आवश्यक होते. हंगामी स्वरूपाची ही भाडेवाढ असली तरी, उन्हाळी सुट्यांच्या काळात ती प्रवाशांसाठी अतिरिक्त आर्थिक भार ठरणार आहे.
महामंडळाच्या या निर्णयामुळे विविध प्रवासी संघटना आणि लोकप्रतिनिधींनी तीव्र नाराजी व्यक्त केली आहे. त्यांच्या मते, महागाईच्या काळात सर्वसामान्य नागरिकांवर असा अतिरिक्त बोजा टाकणे अयोग्य आहे. शिवाय उन्हाळी हंगामात जेव्हा प्रवाशांची संख्या वाढते, तेव्हा भाडेवाढ करणे हे आर्थिकदृष्ट्या योग्य नाही.
एसटी महामंडळाने आपल्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यासाठी पर्यायी उपाययोजना शोधणे गरजेचे आहे. वाहनांच्या परिचालन खर्चात कपात, इंधन बचतीचे उपाय, अतिरिक्त महसुलाचे स्रोत शोधणे आणि सेवांचे आधुनिकीकरण यांसारख्या उपायांद्वारे महामंडळाची आर्थिक स्थिती सुधारू शकते.
प्रवाशांच्या दृष्टीने पाहता, या भाडेवाढीमुळे त्यांच्या दैनंदिन खर्चात वाढ होणार आहे. विशेषतः ज्यांना दररोज प्रवास करावा लागतो, अशा नोकरदार वर्गासाठी ही वाढ जास्त जाचक ठरणार आहे. त्याचबरोबर पर्यटन हंगामात कुटुंबासह प्रवास करणाऱ्यांना देखील अतिरिक्त खर्च करावा लागणार आहे.
एसटी महामंडळाने या भाडेवाढीबरोबरच प्रवासी सुविधांमध्ये सुधारणा करण्याची गरज आहे. बसेसची वेळापत्रके नियमित करणे, स्वच्छता राखणे, कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण आणि ग्राहक सेवा यांवर विशेष लक्ष देणे आवश्यक आहे. यामुळे प्रवाशांना किमान चांगल्या सेवांचा मोबदला मिळेल.
हे पण वाचा:
या लोंकांचे राशन कार्ड बंद, आजपासून मिळणार नाही लाभ, आत्ताच करा हे काम people’s ration cards