New ST bus fares महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एसटी) नुकतीच केलेली १० टक्के तिकीट दरवाढ राज्यातील लाखो प्रवाशांसाठी चिंतेचा विषय ठरली आहे. विशेषतः उन्हाळी हंगामात, जेव्हा प्रवाशांची संख्या मोठ्या प्रमाणावर वाढते, अशा वेळी ही भाडेवाढ सर्वसामान्य नागरिकांच्या खिशावर अतिरिक्त बोजा टाकणारी ठरणार आहे.
उन्हाळ्याचा हंगाम हा एसटी महामंडळासाठी अत्यंत महत्त्वाचा कालावधी असतो. या काळात शाळा-कॉलेजच्या सुट्या, पर्यटन आणि देवदर्शनासाठी जाणाऱ्या प्रवाशांची संख्या लक्षणीयरीत्या वाढते. आकडेवारीनुसार, या काळात दररोज सरासरी ५५ लाख प्रवासी एसटीचा वापर करतात, तर स्थलांतरित होणाऱ्यांची एकूण संख्या १३,००० पर्यंत पोहोचते. अशा परिस्थितीत भाडेवाढीचा निर्णय प्रवाशांसाठी आर्थिक तणावाचे कारण बनू शकतो.
महामंडळाने स्पष्ट केले आहे की ही भाडेवाढ तात्पुरत्या स्वरूपाची असून, ठराविक कालावधीनंतर तिकीट दर पूर्ववत करण्यात येतील. सध्या लोकसभा निवडणुकीची आचारसंहिता लागू असल्याने, या भाडेवाढीच्या प्रस्तावासाठी निवडणूक आयोगाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे. या प्रक्रियेत राज्य परिवहन प्राधिकरणाची परवानगी आणि संबंधित विभागांची तांत्रिक मंजुरी देखील महत्त्वाची ठरणार आहे.
एसटी महामंडळाने या भाडेवाढीमागील विविध कारणे स्पष्ट केली आहेत. वाहतूक खर्चात झालेली वाढ, इंधन दरवाढीचा परिणाम, महामंडळाचे आर्थिक नियोजन आणि प्रवासी सेवांच्या गुणवत्ता सुधारणेसाठी आवश्यक निधी ही त्यातील प्रमुख कारणे आहेत.
मागील काळात, २०१८ मध्ये देखील महामंडळाने दिवाळीच्या काळात २० टक्के भाडेवाढ केली होती. त्यावेळी डिझेलच्या वाढत्या किमती, कोरोना काळातील आर्थिक नुकसान आणि वाढते परिचालन खर्च ही कारणे पुढे करण्यात आली होती.
या भाडेवाढीचा सर्वाधिक परिणाम नियमित प्रवास करणाऱ्या नोकरदार वर्गावर होणार आहे. त्याचबरोबर शालेय-महाविद्यालयीन विद्यार्थी, गावाकडे जाणारे स्थलांतरित कामगार आणि पर्यटन व देवदर्शनासाठी प्रवास करणारे नागरिक यांनाही या वाढीचा भार सोसावा लागणार आहे. विशेषतः कुटुंबासह प्रवास करणाऱ्यांना जास्त खर्च करावा लागणार असून, विद्यार्थ्यांच्या पालकांवर अतिरिक्त आर्थिक ताण पडणार आहे.
तथापि, प्रवाशांसाठी काही सवलती व पर्यायी व्यवस्था उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत. मासिक पास धारकांना विशेष सवलत, विद्यार्थी पास योजना, ज्येष्ठ नागरिक सवलत आणि विशेष सामूहिक प्रवास योजना यांसारख्या सुविधा प्रवाशांना उपलब्ध आहेत. या सवलतींमुळे नियमित प्रवाशांवरील आर्थिक भार काही प्रमाणात कमी होऊ शकतो.
एसटी ही महाराष्ट्रातील सर्वसामान्य जनतेची जीवनवाहिनी म्हणून ओळखली जाते. ग्रामीण भागातील नागरिकांसाठी ती एक विश्वासार्ह वाहतूक माध्यम आहे. त्यामुळे भाडेवाढीचा निर्णय घेताना अत्यंत काळजीपूर्वक विचार करणे आवश्यक आहे. जरी ही भाडेवाढ हंगामी स्वरूपाची असली, तरी उन्हाळी सुट्यांच्या काळात ती प्रवाशांसाठी अतिरिक्त आर्थिक भार ठरणार आहे.
एसटी महामंडळाने या भाडेवाढीबरोबरच प्रवासी सुविधांमध्ये सुधारणा करण्याची गरज आहे. बसेसची नियमितता, वेळापत्रकाचे काटेकोर पालन, स्वच्छता आणि सुरक्षितता यांकडे विशेष लक्ष देणे महत्त्वाचे आहे. प्रवाशांना चांगल्या दर्जाच्या सेवा मिळाल्या तर भाडेवाढ कदाचित त्यांना स्वीकारार्ह वाटू शकते.
भविष्यात अशा भाडेवाढी टाळण्यासाठी एसटी महामंडळाने दीर्घकालीन आर्थिक नियोजन करणे गरजेचे आहे. इंधन बचतीसाठी पर्यायी ऊर्जा स्रोतांचा वापर, खर्च कपातीसाठी कार्यक्षम व्यवस्थापन आणि अतिरिक्त महसूल निर्मितीसाठी नवीन योजना यांचा विचार करणे आवश्यक आहे.
एकूणच, एसटी महामंडळाची ही भाडेवाढ आर्थिक दृष्ट्या आवश्यक असली तरी, ती प्रवाशांसाठी अतिरिक्त आर्थिक भार ठरणार आहे. विशेषतः उन्हाळी हंगामात, जेव्हा प्रवाशांची संख्या मोठ्या प्रमाणात वाढते, तेव्हा ही वाढ अधिक जाणवणार आहे. महामंडळाने प्रवाशांच्या हिताचा विचार करून, सेवांच्या गुणवत्तेत सुधारणा करून आणि पर्यायी आर्थिक उपाययोजना शोधून या समस्येवर मात करण्याचा प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
