Kadaba Kutti scheme शेती आणि पशुपालन हे एकमेकांचे पूरक व्यवसाय आहेत. महाराष्ट्रातील बहुतांश शेतकरी कुटुंबे शेतीसोबतच पशुपालन व्यवसायही करतात. दूध व्यवसाय हा त्यांच्या उदरनिर्वाहाचा महत्त्वाचा स्रोत बनला आहे. मात्र, पशुपालनातील एक मोठे आव्हान म्हणजे जनावरांच्या चाऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन. या समस्येवर मात करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – कडबा कुट्टी मशीन अनुदान योजना.
योजनेची पार्श्वभूमी आणि महत्त्व पारंपारिक पद्धतीने चारा कापणे हे शेतकऱ्यांसाठी श्रमाचे आणि वेळखाऊ काम आहे. शिवाय, हाताने कापलेला चारा एकसमान आकाराचा नसतो, ज्यामुळे जनावरांना खाताना त्रास होतो आणि चाऱ्याची नासाडीही मोठ्या प्रमाणात होते. या सर्व समस्यांवर मात करण्यासाठी कडबा कुट्टी मशीन एक प्रभावी उपाय ठरते. मात्र, मशीनची किंमत जास्त असल्याने लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांना ती खरेदी करणे परवडत नाही. म्हणूनच शासनाने ही अनुदान योजना सुरू केली आहे.
योजनेचे प्रमुख वैशिष्ट्ये या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना कडबा कुट्टी मशीन खरेदीसाठी मशीनच्या किंमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल 20,000 रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते. ही योजना जिल्हा परिषदेमार्फत राबविली जात असून, प्रत्येक जिल्ह्यात ठराविक लाभार्थ्यांची निवड केली जाते. विशेष म्हणजे अनुसूचित जाती-जमाती आणि इतर मागास वर्गातील शेतकऱ्यांना या योजनेत प्राधान्य दिले जाते.
लाभार्थी निवडीचे निकष योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदार शेतकऱ्याकडे दहा एकरपेक्षा कमी शेतजमीन असणे आवश्यक आहे. शिवाय, त्यांच्याकडे किमान एक दूधाळ जनावर असणे गरजेचे आहे. अर्जदाराचे बँक खाते आधार कार्डशी लिंक असणे अनिवार्य आहे. यापूर्वी या योजनेचा लाभ न घेतलेल्या शेतकऱ्यांना प्राधान्य दिले जाते.
अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे या योजनेसाठी ऑनलाइन किंवा जिल्हा परिषदेच्या कृषी विभागात प्रत्यक्ष जाऊन अर्ज करता येतो. अर्जासोबत आधार कार्ड, 7/12 उतारा, 8-अ चा उतारा, वीज बिल, जातीचा दाखला (लागू असल्यास), आणि बँक पासबुकची प्रत ही कागदपत्रे जोडणे आवश्यक आहे. लाभार्थी निवडीनंतर GST बिल, कोटेशन, हमीपत्र आणि करारनामा हे दस्तऐवज सादर करावे लागतात.
कडबा कुट्टी मशीनचे फायदे या मशीनमुळे शेतकऱ्यांचे अनेक फायदे होतात. प्रथमतः, चारा कापण्यासाठी लागणारा वेळ आणि श्रम कमी होतात. मशीनमुळे चारा एकसमान आकारात कापला जातो, ज्यामुळे जनावरांना खाणे सोयीस्कर होते. चाऱ्याची नासाडी कमी होऊन साठवणुकीसाठी कमी जागा लागते. परिणामी, शेतकऱ्यांचा खर्च कमी होतो आणि नफा वाढतो.
योजनेची अंमलबजावणी आणि अनुभव महाराष्ट्रातील विविध जिल्ह्यांमध्ये या योजनेची अंमलबजावणी यशस्वीरीत्या सुरू आहे. अनेक शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेतला असून, त्यांच्या अनुभवांनुसार कडबा कुट्टी मशीनमुळे त्यांच्या दैनंदिन कामात मोठी सुलभता आली आहे. विशेषतः महिला शेतकऱ्यांना याचा मोठा फायदा झाला आहे.
कडबा कुट्टी मशीन योजनेमुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना मिळत आहे. मात्र, काही आव्हानेही आहेत. योजनेची माहिती सर्व शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचणे, गुणवत्तापूर्ण मशीन्सची उपलब्धता, आणि मशीन दुरुस्तीची सोय या बाबींकडे लक्ष देणे गरजेचे आहे. शासनाने या योजनेच्या व्याप्तीत वाढ करून अधिकाधिक शेतकऱ्यांना लाभ देण्याचा विचार करावा.
कडबा कुट्टी मशीन अनुदान योजना ही शेतकरी आणि पशुपालक यांच्यासाठी वरदान ठरली आहे. ही योजना शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नवाढीसोबतच पशुधनाच्या आरोग्याचीही काळजी घेते. योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीतून ग्रामीण भागातील शेती आणि पशुपालन व्यवसायाला नवी दिशा मिळत आहे.
