magel tyala vihir महाराष्ट्र राज्य शासनाने राज्यातील शेतकऱ्यांच्या आर्थिक विकासासाठी आणि त्यांच्या शेतीला सिंचनाची सोय उपलब्ध करून देण्यासाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – विहीर अनुदान योजना. या योजनेला ‘मागेल त्याला विहीर’ योजना असेही म्हटले जाते. राज्यातील शेतकऱ्यांना स्वावलंबी बनवण्याच्या उद्देशाने ही योजना राबवली जात आहे.
योजनेची मुख्य वैशिष्ट्ये आणि महत्त्व शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतात विहीर खोदण्यासाठी शासनाकडून ४ लाख रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते. हे अनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जाते, ज्यामुळे योजनेत पारदर्शकता राखली जाते. महत्त्वाचे म्हणजे, या योजनेत राज्यातील सर्व जाती-धर्माच्या शेतकऱ्यांचा समावेश करण्यात आला आहे.
भूजल सर्वेक्षणानुसार, महाराष्ट्रात अजून सुमारे ३,८७,५०० विहिरी खोदणे शक्य आहे. या विहिरींच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना ठिबक किंवा तुषार सिंचनासाठी पाणी उपलब्ध होऊ शकते. यामुळे न केवळ पाण्याचा कार्यक्षम वापर होईल, तर शेतकऱ्यांचे उत्पन्नही वाढेल.
विहीर खोदण्यासाठी योग्य जागेची निवड विहीर खोदण्यासाठी योग्य जागेची निवड करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. विहीर खोदताना पुढील बाबी विचारात घ्याव्यात:
१. दोन नाल्यांच्या संगमाजवळील क्षेत्र, जिथे किमान ३० सेंटीमीटर मातीचा थर आणि ५ मीटर खोलीपर्यंत मऊ खडक आढळतो. २. नदी-नाल्यांजवळील उथळ गाळाचा प्रदेश ३. सखल भागातील जमीन, जिथे पुरेशी मातीची खोली आहे ४. घनदाट झाडांच्या प्रदेशात ५. जुन्या नदी-नाल्यांच्या प्रवाह मार्गात, जिथे वाळू आणि गारगोट्यांचे थर आढळतात
विहीर न खोदण्याच्या जागा काही ठिकाणी विहीर खोदणे टाळावे:
१. भूपृष्ठावर कडक खडक दिसणाऱ्या जागा २. डोंगराच्या कड्याजवळील १५० मीटरच्या परिसरात ३. अत्यंत कमी मातीचा थर (३० सेंटीमीटरपेक्षा कमी) असलेल्या भागात ४. कमी मुरमाची खोली (५ मीटरपेक्षा कमी) असलेल्या भागात
योजनेचे फायदे १. शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी स्वतःचा पाण्याचा स्त्रोत मिळतो २. कर्जाच्या जाळ्यात अडकण्यापासून वाचता येते ३. शेतीचे उत्पादन वाढवण्यास मदत होते ४. आर्थिक स्वावलंबन मिळते ५. शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारते
अर्ज प्रक्रिया योजनेची अर्ज प्रक्रिया अत्यंत सोपी ठेवण्यात आली आहे. शेतकरी ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने अर्ज करू शकतात. ऑनलाइन अर्ज करताना घरबसल्या मोबाइलवरून अर्ज भरता येतो, ज्यामुळे वेळ आणि पैशांची बचत होते.
या योजनेमुळे राज्यातील दारिद्र्य कमी करण्यास मदत होईल आणि महाराष्ट्र केरळप्रमाणे विकसित राज्य बनण्याच्या दिशेने वाटचाल करेल, अशी अपेक्षा आहे. शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या रोखण्यासाठी आणि त्यांना स्वावलंबी बनवण्यासाठी ही योजना महत्त्वपूर्ण ठरेल.
विहीर अनुदान योजना ही महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरू शकते. या योजनेचा लाभ घेऊन शेतकरी आपल्या शेतात पाण्याची सोय करू शकतात आणि आपले उत्पन्न वाढवू शकतात. यामुळे त्यांचे जीवनमान सुधारेल आणि ते आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होतील.
