New rules on ration रेशन कार्ड हे भारतातील गरीब आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. या कार्डाच्या माध्यमातून लाखो कुटुंबांना रियायती दरात धान्य आणि जीवनावश्यक वस्तू उपलब्ध होतात. मात्र, २०२५ मध्ये सरकारने रेशन वितरण व्यवस्थेत मोठे बदल केले असून, त्यामध्ये ई-केवायसी प्रक्रियेचा समावेश केला आहे. या लेखात आपण या नवीन नियमांची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
नवीन नियमांमागील उद्दिष्टे
सरकारने नॅशनल फूड सिक्युरिटी अॅक्टअंतर्गत रेशन वितरण प्रणालीत पारदर्शकता आणण्यासाठी हे नवे नियम लागू केले आहेत. या नियमांमागील प्रमुख उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत:
१. रेशन वितरण प्रणालीतील गैरव्यवहार रोखणे २. अपात्र लाभार्थींना वगळून खऱ्या गरजूंपर्यंत मदत पोहोचवणे ३. डिजिटल माध्यमातून वितरण प्रक्रिया सुलभ करणे ४. लाभार्थींची ओळख सुनिश्चित करणे
हे पण वाचा:
उद्यापासून बँक खात्यात ठेवता येणार फक्त एवढीच रक्कम! RBI ने केला नवीन नियम जाहीर RBI announces new rules
ई-केवायसीची आवश्यकता
ई-केवायसी ही एक डिजिटल प्रमाणीकरण प्रक्रिया आहे, जी प्रत्येक रेशन कार्डधारकासाठी अनिवार्य करण्यात आली आहे. या प्रक्रियेमागील महत्त्वाची कारणे आहेत:
- लाभार्थींची बायोमेट्रिक माहिती नोंदवून त्यांची ओळख निश्चित करणे
- बोगस रेशन कार्ड्स शोधून काढणे
- एकाच व्यक्तीच्या नावावर असलेली अनेक रेशन कार्ड्स रद्द करणे
- वितरण प्रक्रिया अधिक कार्यक्षम बनवणे
ई-केवायसी प्रक्रियेची पायऱ्या
रेशन कार्डधारकांनी ३१ डिसेंबर २०२४ पर्यंत ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करणे अनिवार्य आहे. ही प्रक्रिया पुढीलप्रमाणे करता येईल:
१. आवश्यक कागदपत्रे
- मूळ आधार कार्ड
- रेशन कार्ड
- मोबाईल क्रमांक (आधार कार्डशी लिंक असलेला)
२. प्रक्रिया
- नजीकच्या रेशन दुकानात जा
- आवश्यक कागदपत्रे सादर करा
- पीओएस मशीनवर बायोमेट्रिक (अंगठा किंवा बोटांचे ठसे) तपासणी करा
- मोबाईलवर आलेला ओटीपी प्रविष्ट करा
महत्त्वाच्या तारखा आणि दंडात्मक कारवाई
ई-केवायसी न केल्यास होणारे परिणाम गंभीर आहेत:
- ३१ डिसेंबर २०२४ नंतर ई-केवायसी न केलेली रेशन कार्ड्स स्वयंचलितपणे रद्द होतील
- रद्द झालेल्या कार्डधारकांना रेशन धान्य मिळणार नाही
- नवीन रेशन कार्ड मिळवण्यासाठी पुन्हा संपूर्ण प्रक्रिया करावी लागेल
लाभार्थींसाठी विशेष सूचना
१. वेळेत ई-केवायसी करा:
- शेवटच्या तारखेची वाट न पाहता लवकरात लवकर प्रक्रिया पूर्ण करा
- गर्दी टाळण्यासाठी आधीच भेट द्या
२. मोबाईल क्रमांक अद्ययावत ठेवा:
- आधार कार्डशी लिंक असलेला मोबाईल क्रमांक सुरू ठेवा
- क्रमांक बदलल्यास आधार कार्डमध्ये अपडेट करा
३. कागदपत्रे सुस्थितीत ठेवा:
- आधार कार्ड आणि रेशन कार्डची मूळ प्रत जपून ठेवा
- कागदपत्रांच्या छायाप्रती तयार ठेवा
नवीन व्यवस्थेचे फायदे
या नवीन व्यवस्थेमुळे अनेक सकारात्मक बदल अपेक्षित आहेत:
१. पारदर्शकता:
- डिजिटल नोंदी ठेवल्या जातील
- गैरव्यवहार रोखला जाईल
- वितरण प्रक्रिया सुलभ होईल
२. कार्यक्षमता:
- वेळेची बचत होईल
- रांगा कमी होतील
- त्वरित सेवा मिळेल
३. लाभार्थींसाठी:
- खऱ्या गरजूंना लाभ मिळेल
- धान्य वितरणात नियमितता येईल
- तक्रारींचे निवारण जलद होईल
रेशन कार्डाच्या नवीन नियमांमुळे सार्वजनिक वितरण व्यवस्था अधिक कार्यक्षम आणि पारदर्शक होणार आहे. मात्र, यासाठी सर्व लाभार्थींनी ई-केवायसी प्रक्रिया वेळेत पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे. विशेषतः ज्येष्ठ नागरिक आणि ग्रामीण भागातील नागरिकांनी या प्रक्रियेकडे विशेष लक्ष देणे गरजेचे आहे. सरकारी यंत्रणेने देखील नागरिकांना योग्य मार्गदर्शन करून ही प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
