price of onion दिवाळीनंतर राज्यातील बहुतेक बाजारांमध्ये कांद्याचे लिलाव सुरू झाले असून, बाजारभावांमध्ये वृद्धी दिसून येत आहे. सोलापूर, कोल्हापूर, लासलगाव, सिन्नर नायगाव, पिंपळगाव बसवंत, चांदवड, मालेगाव मुंगसे आणि पुणे या बाजार समित्यांमधील कांद्याच्या दरांची माहिती देण्यात आली आहे. या सर्व मार्केटमध्ये कांद्याला किमान हजारापासून ते जास्तीत जास्त सहा हजारापर्यंत दर मिळाले आहेत.
कांद्याच्या मागणी आणि उत्पादनाच्या योग्य संतुलन राखण्यासाठी शासनाकडून काही उपाययोजना केल्या जाणे गरजेचे आहे. कांद्याच्या उत्पादकांना योग्य भाव मिळण्यासाठी तसेच ग्राहकांना योग्य दरात कांदा उपलब्ध व्हावा, यासाठी प्रयत्न केले जायला हवेत.
कांद्याचे उत्पादन वाढवणे, कांद्याचे संग्रह, प्रक्रिया आणि वाहतूक क्षमता वाढवणे आवश्यक आहे. त्यामुळेच कांद्याचे भाव स्थिर राहऊ शकतील आणि शेतकरी व ग्राहकांदोघांनाही फायदा होऊ शकेल.
भूमिका: कृषी हा भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे. शेतकरी, ज्यांच्यावर देशाचे अवलंबून आहे, ते अनेक पिकांचे उत्पादन करतात. त्यापैकी एक महत्त्वाचे पीक म्हणजे कांदा. कांद्याचे महत्त्व पाहता, या पिकाच्या उत्पादन आणि वितरणाची प्रक्रिया योग्य रितीने राबविणे महत्त्वाचे आहे.
कांद्याचे महत्त्व: कांदा हे भारताचे एक महत्त्वाचे कृषी उत्पादन आहे. देशातील सर्वसामान्य नागरिक दैनंदिन जीवनात कांद्याचा वापर करतात. त्यामुळे देशाचा हा एक महत्त्वाचा खाद्य पदार्थ आहे. कांद्याचा वापर विविध प्रकारच्या व्यंजनात, चटणी, आचार, आणि इतर खाद्य पदार्थांच्या तयारीत होतो. त्याचप्रमाणे कांदा हा औषधी गुणधर्मांनीही समृद्ध असल्याने आरोग्याच्या दृष्टीनेही महत्त्वाचा ठरतो.
कांद्याचे उत्पादन आणि बाजारभाव: भारत हा जगातील सर्वात मोठा कांद्याचा उत्पादक देश आहे. भारतात प्रामुख्याने महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, गुजरात, उत्तरप्रदेश या राज्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात कांद्याचे उत्पादन होते.
अनेक ठिकाणी कांद्याचे उत्पादन प्रभावितपणे होत असते, मात्र कांद्याचे बाजारभाव नेहमीच खूप अस्थिर असतात. कांद्याच्या मागणी आणि पुरवठ्यात तफावत असल्याने कधी कांद्याचे भाव खूप वाढतात, तर कधी खूप कमी होतात. यामुळे शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती अस्थिर होते.
महाराष्ट्रातील कांदा बाजारभावांचा आढावा: दिवाळीपूर्वी महाराष्ट्रातील जवळपास सर्वच बाजार समित्यांमध्ये कांद्याच्या दरांमध्ये वाढ झाली आहे. सोलापूर बाजार समितीत लाल कांद्याला जास्तीत जास्त 7,100 रुपये प्रति क्विंटल असा उच्च दर मिळाला होता. दिवाळीनंतर राज्यातील बहुतेक बाजारांमध्ये कांद्याचे लिलाव सुरू झाले असून, कांद्याच्या दरांमध्ये वाढ होताना दिसत आहे.
कोल्हापूर कृषी उत्पन्न बाजार समितीत झालेल्या लिलावात आज कांद्याला जास्तीत जास्त 6,600 रुपये प्रति क्विंटल असा दर मिळाला. लासलगाव कृषी उत्पन्न बाजार समितीत कांद्याला किमान 1,700, जास्तीत जास्त 4,295 आणि सरासरी 4,000 असा दर मिळाला.
हे पण वाचा:
या शेतकऱ्यांना मिळणार सरकारी योजनांचे अनुदान आत्ताच पहा पात्र शेतकऱ्यांच्या याद्या government scheme
सिन्नर नायगाव कृषी उत्पन्न बाजार समितीत उन्हाळी कांद्याला किमान 5,651, जास्तीत जास्त 6,300 आणि सरासरी 6,000 असा भाव मिळाला. इतर बाजार समित्यांमध्ये देखील कांद्याला 3,000 ते 6,200 रुपये प्रति क्विंटल दरदरम्यान भाव मिळाला आहे.
कांद्याच्या उच्च दरांमुळे शेतकऱ्यांमध्ये आनंदाचे वातावरण आहे. मात्र, ग्राहकांसाठी या उच्च दरांमुळे कांद्याचा वापर करणे अधिक कठीण होऊ शकते. यासाठी शासनाकडून उपाययोजना केल्या जाणे गरजेचे आहे.
कांदा उत्पादन आणि बाजारपेठेतील समस्या: कांद्याच्या उत्पादन आणि बाजारपेठेत अनेक समस्या आढळून येतात. काही समस्या खालील प्रमाणे आहेत:
हे पण वाचा:
शेतकऱ्यांचे 3 लाख रुपयांचे कर्जमाफ कर्जमाफी योजनेच्या नवीन याद्या जाहीर! Farmers’ loan waiver
उत्पादन व मागणी यांचे योग्य संतुलन राखता येत नाही. उत्पादनाच्या काळात कांद्याची मागणी कमी असते, तर दिवाळीनंतर मागणी वाढते. त्यामुळे कांद्याचे भाव अस्थिर होतात.
उत्पादनात मोठ्या प्रमाणावर बदल होत असल्याने, बाजार पेठेतील कांद्याच्या पुरवठ्यावर त्याचा परिणाम होतो. काही वर्षांत कांद्याचे उत्पादन वाढले असले, तरी त्याच काळात इतरही कांद्याचे उत्पादक राज्ये जसे महाराष्ट्र, कर्नाटक, गुजरात इत्यादींचे उत्पादन वाढले आहे. यामुळे त्याचा परिणाम भावांवर होतो.
कांद्याच्या संरक्षण व संग्रहणाची कमतरता. ग्रामीण भागात कांदा संग्रह करण्यासाठी पायाभूत सुविधांचा अभाव असल्याने कांद्याचे नुकसान होते. तसेच उत्तम गुणवत्तेचा कांदा शहरी बाजारात अपेक्षित किमतींना वेळेवर पोहोचू शकत नाही.
कांद्याच्या वाहतुकीची व्यवस्था अपुरी असल्याने, कांद्याच्या वाहतुकीत उशिरा होतो आणि नुकसान होते. खरेदी-विक्री यंत्रणेतील दलाली आणि अनियंत्रित कोटारांमुळे शेतकऱ्यांना योग्य भाव मिळत नाही. कांद्याचे निर्यात खूप कमी प्रमाणात होते. निर्यातीच्या अभावाने कांद्याचा देशांतर्गत पुरवठा वाढतो, त्यामुळे कांदा बाजार भाव खाली येतो.
उपाय आणि सुधारणा: कांदा पिकाच्या उत्पादन आणि बाजारपेठेच्या समस्यांवर मात करण्यासाठी खालील उपाय करता येतील:
१) उत्पादन आणि मागणी यांच्या संतुलनासाठी शासनाकडून योजना आखणे. कांद्याचा विक्री आणि भंडारण कालावधी लक्षात घेऊन, गरजेनुसार कांद्याचे उत्पादन वाढवणे आवश्यक आहे. कांद्याचे संग्रह, प्रक्रिया आणि वाहतूक क्षमता वाढवणे. ग्रामीण भागात शीतगृहे, गोदाम इत्यादी पायाभूत सुविधा निर्माण करणे गरजेचे आहे. त्यामुळे कांद्याचे नुकसान टाळता येईल.
कांद्याच्या निर्यातीला चालना देण्यासाठी प्रोत्साहन देणे आणि निर्यातीच्या अडचणी दूर करणे. कांद्याच्या वाहतुकीसाठी रेल्वे आणि मार्गांचा वापर वाढवा. भारतीय रेल्वे देखील कांद्याच्या वाहतुकीसाठी विशेष व्यवस्था करू शकते. कृषी बाजार समित्यांमध्ये जास्तीत जास्त पारदर्शकता आणि नियंत्रण यावर लक्ष केंद्रित करणे. शेतकऱ्यांना योग्य भाव मिळण्यासाठी खरेदी-विक्री यंत्रणेत सुधारणा करणे आवश्यक आहे.
कांदा हा भारताचा एक महत्त्वाचा कृषी पीक असून, त्याची देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठी अशी भूमिका आहे. मात्र, कांद्याच्या उत्पादन आणि बाजारपेठेत अनेक समस्या आहेत. या समस्यांवर मात करण्यासाठी शासन, शेतकरी आणि ग्राहक यांना एकत्रित प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
हे पण वाचा:
आठव्या वेतन आयोगाचा रिटायर कर्मचाऱ्यांना फायदा मिळणार 20,000 हजार रुपये? retired employees Eighth Pay