RBI bank holders गेल्या काही वर्षांमध्ये डिजिटल बँकिंगचा वापर वाढला असला तरी त्याचबरोबर सायबर फसवणुकीच्या घटनांमध्येही लक्षणीय वाढ झाली आहे. अनेक ग्राहकांना बँकेच्या नावाखाली बनावट कॉल्स येत असून, त्यातून त्यांची आर्थिक फसवणूक होत आहे. या समस्येवर मात करण्यासाठी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे.
नवीन नियमांचे स्वरूप:
रिझर्व्ह बँकेने सर्व बँका आणि नोंदणीकृत संस्थांसाठी (RE) विशेष मोबाईल नंबर सिरीज वापरणे अनिवार्य केले आहे. या नव्या व्यवस्थेनुसार:
१. बँकांना त्यांच्या ग्राहकांशी संवाद साधण्यासाठी “1600xx” या श्रेणीतील क्रमांक वापरावे लागतील. २. बँका आणि इतर नोंदणीकृत संस्थांना व्यावसायिक संप्रेषण आणि जाहिरातींसाठी “140xx” श्रेणीतील क्रमांक वापरणे बंधनकारक असेल.
या निर्णयामागील कारणे:
१. ग्राहक सुरक्षा: विशेष नंबर श्रेणीमुळे ग्राहकांना खरी बँक आणि बनावट कॉल्स यातील फरक ओळखणे सोपे होईल. २. फसवणूक प्रतिबंध: स्टँडर्डाइज्ड नंबरिंग सिस्टममुळे बनावट कॉल्सची संख्या कमी होण्यास मदत होईल. ३. सुरक्षित बँकिंग: ग्राहकांच्या आर्थिक व्यवहारांची सुरक्षितता वाढेल.
बँकांसाठी नवीन जबाबदाऱ्या:
१. स्टँडर्ड ऑपरेटिंग प्रोसिजर (SOP):
- प्रत्येक बँकेला स्वतःची कार्यपद्धती विकसित करावी लागेल
- ग्राहकांशी संवाद साधण्याच्या प्रमाणित पद्धती ठरवाव्या लागतील
- कर्मचाऱ्यांना नवीन प्रणालीचे प्रशिक्षण द्यावे लागेल
२. मोबाईल नंबर व्यवस्थापन:
- नोंदणीकृत मोबाईल क्रमांकांची नियमित पडताळणी
- अद्ययावत डेटाबेस ठेवणे
- रद्द केलेल्या क्रमांकांशी संबंधित खात्यांचे विशेष निरीक्षण
३. तांत्रिक सुविधांचा वापर:
- दूरसंचार मंत्रालयाने विकसित केलेल्या DIP (Digital Intelligence Platform) चा वापर
- MNRL (Mobile Number Revocation List) डेटाबेसचे नियमित निरीक्षण
- संशयास्पद क्रमांकांची तात्काळ नोंद आणि कारवाई
रिझर्व्ह बँकेने या सर्व बदलांची अंमलबजावणी करण्यासाठी बँका आणि नोंदणीकृत संस्थांना 31 मार्च 2025 पर्यंतची मुदत दिली आहे. या कालावधीत:
१. नवीन नंबर सिरीजचे अधिग्रहण २. तांत्रिक पायाभूत सुविधांची उभारणी ३. कर्मचारी प्रशिक्षण ४. ग्राहक जागृती कार्यक्रम ५. नवीन प्रणालीची चाचणी आणि अंमलबजावणी
हे पण वाचा:
या शेतकऱ्यांना मिळणार सरकारी योजनांचे अनुदान आत्ताच पहा पात्र शेतकऱ्यांच्या याद्या government scheme
ग्राहकांसाठी फायदे:
१. सुरक्षितता:
- बनावट कॉल्स सहज ओळखता येतील
- आर्थिक फसवणुकीचा धोका कमी होईल
- बँकेशी सुरक्षित संवाद साधता येईल
२. सोयीस्कर:
हे पण वाचा:
शेतकऱ्यांचे 3 लाख रुपयांचे कर्जमाफ कर्जमाफी योजनेच्या नवीन याद्या जाहीर! Farmers’ loan waiver
- एकाच श्रेणीतील क्रमांकांमुळे बँक कॉल्स लक्षात ठेवणे सोपे
- शंकास्पद कॉल्सची त्वरित माहिती देता येईल
- बँकिंग व्यवहार अधिक विश्वासार्ह होतील
३. पारदर्शकता:
- बँकेच्या संपर्क पद्धतींमध्ये स्पष्टता
- ग्राहक तक्रारींचे जलद निवारण
- बँक-ग्राहक संबंध अधिक दृढ होतील
१. तांत्रिक आव्हाने:
- नवीन प्रणालीची यशस्वी अंमलबजावणी
- कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण
- तांत्रिक पायाभूत सुविधांची उभारणी
२. संधी:
- डिजिटल बँकिंग सुरक्षेत वाढ
- ग्राहक विश्वास वृद्धिंगत
- फसवणूक प्रकरणांमध्ये घट
३. भविष्यातील विकास:
- अधिक सुरक्षित बँकिंग प्रणाली
- नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर
- आंतरराष्ट्रीय मानकांशी सुसंगतता
रिझर्व्ह बँकेचा हा निर्णय भारतीय बँकिंग क्षेत्रातील एक महत्त्वपूर्ण टप्पा मानला जात आहे. विशेष मोबाईल नंबर सिरीजच्या वापरामुळे ग्राहकांची सुरक्षितता वाढेल आणि बँकिंग व्यवहार अधिक विश्वसनीय होतील. या नियमांची यशस्वी अंमलबजावणी झाल्यास, भारतीय बँकिंग क्षेत्र अधिक सुरक्षित आणि पारदर्शक होण्यास मदत होईल.
